Kan Dolaşımı Sistemi

Kan dolaşımı sistemi, tüm dinamik organizmaların yaşayabilmesi için gerekli olan bir yapıdır. Gelişmiş yapılı, önemli vücutlu canlılarda besinlerin ve temiz havanın vücuda dağılmasını, hücrelerde meydana gelen artıkların boşaltım uzuvlarına ulaştırılmasını imkânı sunan yapılara dolaşım sistemi denir. Dolaşım sistemi çiçekli nebatlar, eklem bacaklılar, yumuşakçalar, derisi dikenliler ve omurgalı canlılarda bulunur. Evrensel olarak tüm sistemlerle ilişkili durumda olan dolaşım sistemi kalp, damarlar ve kan dokusundan meydana gelir.

İnsanda kan dolaşımı sistemi kalp, damarlar ve kan olmak amacıyla üç kısımdan meydana gelir.

Kalp: Kalp, göğüs boşluğunda 2 akciğer içerisindedir. İstemsiz kaslardan meydana gelen başka bir deyişle bizzat kendine kasılan kalp, kasılıp-gevşeyerek kan pompalar. Böylelikle kan, damarların içerisinde ilerleyerek hareket kazanır.

Damarlar: Vücudumuzu saran damar ağında atardamarlar, toplardamarlar ve kılcal damarlar şeklinde tanımlanan üç türde damar bulunur. Atardamar kalpten pompalanan kanaat vücuda taşır. Toplardamar ise uzuv ve dokulardaki kanaat kalbe ulaştırır. Toplardamarların içerisinde kanın geriye dönmesini önleyen ve kan akış doğrultusunda açılan kapakçıklar bulunur. Kılcal damarlar, atar ve toplardamarlar içinde bulunur. Bu çok ince damarlar atar ve toplardamarın giremediği doku ve uzuvların arasına girer. Böylelikle kan ile doku içinde madde alışverişi olanağı sağlar.

Kan: Vücudun bir sıvı/akışkan dokusudur. Kalbin pompalaması ile damarlar içerisinde ilerler. Kan, plazma ve kan hücrelerinden meydana gelir. Kanın plazma bölümü su, protein, organik ve inorganik maddelerden meydana gelir. Kanın içerisinde çeşitli görevlere sahip 3 türde kan hücresi bulunur. Bunlar:

A. Alyuvar (Alyuvar): Kana kırmızı rengini verir. Karaciğer, kırmızı kemik iliği ve dalakta üretilir. Alyuvarlar, yapılarında yer alan hemoglobin proteinleri sayesinde oksijen ve karbondioksit taşır.

B. Akyuvar (Lökosit): Vücudumuzu mikroplara karşın korumaktadır.

C. Kan pulcukları (Trombosit): Kırmızı kemik iliğinde, önemli hücrelerin parçalanmasıyla meydana gelir. Yaralanma ve kesiklerde kanın pıhtılaşmasını olanağı sağlar.

İnsan kalbi, hayatı süresince çalışır fakat ölünce durur. Kalp atışının 2-4 dakikadan uzunca süre durması, daimî beyin yıkımına neden olur. Kalbin bizzat kasına kan sağlaması da devamlı çalışmasına bağlıdır; birden çok dakikadan uzunca süre kan kesilirse, kalp kası oldukça çok kayıp görüp, tekrar çalışmayacak pozisyonda durur. İnsanda dolaşım sistemi, 2 önemli dolaşım, akciğer dolaşımı (Küçük kan dolaşımı) ve büyük kan dolaşımı, biçiminde meydana gelir. Her dolaşımın kendine ait pompası bulunur. Her 2 pompa, bir uzuv şeklinde bütünleşmiştir. Beden dokularından dönen kan, kalbin sağ yanının üst odacığı durumda olan sağ kulakçığa (Sağ atrium) dökülür. Bu odacığın adaleleri kasılınca, kan kalbin sağ yanının önemli pompa odacığı durumda olan sağ karıncığa doğru geçebilmeye zorlar bu da kasılınca, kan akciğer atardamarına gönderir, kan buradan akciğerdeki damar yapılarına taşınır. Bu akciğerdeki damarlar içerisindeki kan, havadan çok ince zarlarla boşanmış bir kapasitededir. Burada kolay yayılma vasıtasıyla oksijen kana girer, karbondioksitse kandan geçer ve ayrılır. Sonrasında bu temizlenmiş ve tazelenmiş kan, sol kulakçıktan (Sol atrium) geçer. Sol kulakçıktaki kan, sol karıncığa (Sol ventrikül) geçer.